در طی دهه‌های اخیر؛
افزایش صادرات غیرنفتی، سیاست اصلی اما ناکام نظام / رشد اقتصادی کشور در گرو توسعه صادرات غیرنفتی
افزایش صادرات غیرنفتی موضوعی بوده که رهبر انقلاب بارها در سخنرانی‌ها و بیانات خودشان به دولت مردان توصیه کرده‌اند اما تاکنون اقدام مناسبی از سوی دولت در این زمینه صورت نگرفته است.
اتکای به نفت و عدم برنامه‌ریزی بر روی تولید و صادرات غیرنفتی موضوع تازه‌ای نیست و بارها در دهه‌های گذشته از سوی دلسوزان نظام و کارشناسان اقتصادی بیان شده است.
در این میان شاید به جرات بتوان گفت اولین هشدارها در این زمینه از سوی رهبر انقلاب بیان شد، به طوری که ایشان در سال ۱۳۷۲ و آغاز دولت هاشمی رفسنجانی طی نامه‌ای به ایشان به تبیین چارچوب سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی ایران پرداخته و یکی از بندها فرموده‌اند: " گسترش تولید داخلی به‌ویژه در زمینه کشاورزی، و تأمین نیازهای اساسی جامعه و کاهش واردات اجناس مصرفی و غیرضروری، همراه با افزایش کیفیت فرآورده‌ها در کشور و توسعه صادرات غیرنفتی. "
در واقع ایشان از همان زمان و درست در آغاز به کار دولت ششم بر ضرورت توسعه صادرات غیرنفتی تاکید داشتند.
البته این پایان کار نبود و در برهه‌های حساس دیگری نیز رهبر انقلاب بر اهمیت توسعه صادرات غیرنفتی تاکید کردند، به‌عنوان‌مثال ایشان در دیدار با هیئت دولت در مردادماه سال ۱۳۹۰ فرمودند: انتظار این است که رشد صادرات غیرنفتی به‌گونه‌ای پیش رود که بخش صادرات بر واردات، غلبه پیدا کند و بتوانیم خود را از درآمد نفتی بی‌نیاز کنیم.
از سوی دیگر رهبر انقلاب در طی یک دهه اخیر همواره با نام‌گذاری سال‌ها با مضمون‌های اقتصاد مقاومتی و تولید سعی داشتند که توجه دولت‌ها را به این مهم بیش‌ازپیش جلب کنند.
اهمیت افزایش صادرات غیرنفتی
یکی از حوزه‌های مهم و تأثیرگذار بر تولید ناخالص داخلی در کشور، صادرات غیرنفتی است که می‌تواند از مجاری مختلفی، بر تولید ناخالص داخلی اثرگذار باشد. اقتصاد ایران که به‌واسطه درآمدهای نفتی و نوسانات عمده آن نتوانسته است آن‌گونه که باید بخش غیرنفتی خود را بهبود دهد، می‌تواند در شرایط تنگنای درآمدهای نفتی از جایگزینی صادرات غیرنفتی برای جبران صادرات نفتی بهره ببرد و این اقدام از ضروریات اقتصاد کشور برای گذار به یک اقتصاد سالم و با درآمدهای پایدار است. برای شتاب بخشیدن به صادرات غیرنفتی باید به ماهیت ساختار موجود و سپس ایجاد تحول ساختاری در حوزه صادرات توجه کرد. در شرایط فعلی و باتوجه‌به وجود انواع مشکلات در صادرات کالا به‌واسطه تشدید تحریم‌ها نمی‌توان انتظار رشد چندانی را در سال جاری برای صادرات غیرنفتی داشت، اما باتوجه‌به شعار سال مبنی بر جهش تولید، دولت می‌تواند اقداماتی را برای تغییر این روند و افزایش صادرات غیرنفتی انجام دهد.
نکته مهم در ارتباط با افزایش صادرات غیرنفتی در ایران این است که در شرایط فعلی که تحریم‌های خارجی و همچنین انتشار ویروس کرونا موجب کاهش بیشتر تقاضای داخلی اقتصاد شده است، می‌توان با استفاده از افزایش صادرات غیرنفتی، کاهش تقاضای کل را تا حدودی تقویت و همچنین کمبود ارز ناشی از کاهش صادرات نفتی، را جبران نمود و درنتیجه تا حدود زیادی مشکلات فعلی و نیاز به منابع ارزی را برطرف کرد.
این در حالی است که بسیاری از کارشناسان بر روی این مهم اتفاق‌نظر دارند که رابطه مثبت و معنی‌داری بین افزایش صادرات غیرنفتی و رشد اقتصادی کشورها وجود دارد و دولت‌ها در راستای افزایش صادرات غیرنفتی با اعمال سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های مطلوب و مناسب برای دستیابی به اهـداف توسـعه اقتصادی گام برمی‌دارند تا از این طریق منابع درآمدی خود را باتوجه‌به مصارف موردنیاز تأمین کنند.
در این میان صادرات غیرنفتی نه‌تنها از دیدگاه ارزآوری آن، بلکه از نظـر ایجاد اشتغال در داخل کشور از اولویت ویژه‌ای برخوردار است و به نظر می‌رسد تنوع صادرات غیرنفتی نه‌تنها از دیدگاه اقتصادی، بلکه به‌عنوان یـک راه‌حل سیاسی در راستای پیشبرد اهداف دولت مؤثر است.
صادرات غیرنفتی افزایش اشتغال را در پی دارد
رحیم صادقیّان از فعالان حوزه صادرات با بیان این که شناخت و میزان تأثیرگذاری عوامل مؤثر بر صادرات غیرنفتی می‌تواند به رشد صادرات کمک کند، می‌گوید: صادرات غیرنفتی به‌خصوص کالاهای صنعتی ضمن ایجاد ارزش افزوده بالا، وضعیت اشتغال در جامعه جوان ایران را بهبود بخشیده و سبب کسب درآمدهای ارزی برای تأمین نیازهای وارداتی در کشور می‌شود.
وی می‌افزاید: صادرات حاصل مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی از جمله واردات و تولید در کشور است، بنابراین رشد صادرات نتیجه استراتژی‌ها و برنامه‌های توسعه کشور، استراتژی‌ها و برنامه‌ها در سطح بنگاه‌ها، شرایط حاکم سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و به طور خلاصه چگونگی مدیریت واردات، تولید و صادرات در سطح کلان و خُرد است.
صادقیّان معتقد است: رشد و توسعه پایدار صادرات غیرنفتی زمانی معنا و مفهوم واقعی پیدا می‌کند که بدانیم در چه صنایعی و روی چه محصولاتی سرمایه‌گذاری کنیم که در سطح جهانی بازارپذیر، مشتری‌پسند و رقابتی باشند.
قدم‌هایی که تولیدکنندگان باید بردارند
۱- تولید کالای باکیفیت: در واقع اولین قدم در زمینه صادرات تولید کالای باکیفیت و قابل‌رقابت با نمونه‌های مشابه خارجی است که موجب می‌شود با یک سرمایه‌گذاری اولیه بتوان در بازارهای جهانی حرفی برای گفتن داشت.
علاوه بر تولید باکیفیت حفظ و ارتقای آن نیز بسیار مهم است که باید در نظر گرفته شود.
۲- قیمت مناسب: از دیگر فاکتورهای مهم در صادرات یک کالا، قیمت مناسب آن است به‌گونه‌ای که متقاضیان آن کالا در کشورهای هدف قادر باشند تا به‌راحتی نسبت به تهیه آن اقدام کرده و همچنین در مقایسه با سایر کالاهای مشابه، آن را ترجیح دهند.
۳- پایبندی به تعهدات: داشتن انضباط کاری و پایبندی به تعهدات نکته مهم دیگری است که باید صادرکنندگان باید بر آن واقف باشند به‌هرحال انجام خوب تعهدات و خدمات پس از فروش می‌تواند مشتریان بین‌المللی را برای تجارت با تولیدکنندگان داخلی جلب کند.
۴- بسته‌بندی مناسب: درصورتی‌که کالای صادر شده کالای نهایی باشد، ضروری است که از بسته‌بندی مناسبی برخوردار باشد تا ضمن اینکه برای خریدار جذابیت داشته باشد، درعین‌حال سالم نیز به مقصد برسد.
۵- شناسایی بازارهای هدف: این کاری است که چینی‌ها در آن تبحر ویژه دارند به طوری که باسلیقه‌های مختلف افراد حتی در شهرهای مختلف یک کشور آشنایی پیدا می‌کنند و بر اساس نیازهای آن ها اجناس خود را تولید و روانه بازار هدف می‌کنند که نه‌تنها ریسک تولید را کاهش داده بلکه موجب می‌شود اجناس تولید شده مورد استقبال نیز قرار گیرند.
مشکلات صادرکنندگان و نقش دولت‌ها
بر اساس گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در شهریورماه ۹۹ منتشر کرده، صادرات غیرنفتی دارای مشکلات متعددی است که برخی از آنها شامل موانع پیمان‌سپاری ارزی، نوسانات بالای نرخ ارز، نبود نظام ارزی مشخص، افزایش هزینه تولید، عدم بازاریابی مناسب و مستمر، ضعف دستگاه دیپلماسی اقتصادی و ... است.
از سوی دیگر کارشناسان ارائه تسهیلات مناسب و ارزان‌قیمت به صادرکنندگان، ارائه مشوق‌های صادراتی، افزایش نگران‌کننده - مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، توسعه روابط تجاری با سایر کشورها در قالب عقد قراردادهای تجارت ترجیحی، عضویت در اتحادیه‌های تجاری منطقه‌ای و جهانی را از اصلی‌ترین کارهایی می‌دانند که دولت باید آن را انجام دهد.
کاهش صادرات غیرنفتی در سال ۹۹
در سال ۱۳۹۹، میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به‌استثنای نفت خام، نفت کوره، نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی) بالغ بر ۱۱۳.۷ میلیون تن به ارزش ۲۵ میلیارد دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۱۵.۱ درصدی در وزن و ۱۴.۶ درصدی در ارزش دلاری کاهش داشته است. همچنین میزان واردات کشور در این مدت با کاهش ۵.۸ درصدی در وزن و ۱۱.۷ درصدی در ارزش دلاری در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۳۹۸ روبرو بوده است.
هرچند که اپیدمی کرونا در این کاهش بی‌تأثیر نبوده است اما از ضعف تیم اقتصادی دولت دوازدهم هم نمی‌توان به‌سادگی گذشت.
افزایش دوبرابری صادرات غیرنفتی برنامه دولت سیزدهم
در این میان دولت سیزدهم به‌خوبی می‌داند که برای ایجاد اشتغال و افزایش رشد اقتصادی چاره‌ای جز افزایش تولید و صادرات ندارد، موضوعی که وزیر صنعت، معدن و تجارت در سفر دیروز خود به استان خراسان جنوبی بر آن تاکید کرد و گفت: تا سال ۱۴۰۴ باید صادرات غیرنفتی ایران را دوبرابر کنیم، حوزه صادرات یکی از مهم‌ترین اهداف وزارت صمت است و کشورهای افغانستان، پاکستان و دیگر کشورها در اولویت بوده و این پروژه مورد تأکید ما است.
وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه صادرات ایران نباید تنها تایر باشد بلکه باید صادرات فناوری و ماشین‌آلات باشد، عنوان کرد: در این راستا وزارت صمت توسعه شرکت کویر تایر را حمایت می‌کند.
فاطمی امین با اشاره به اینکه لاستیک سنگین کشور بیشتر وارداتی است، اضافه کرد: این شرکت اگر برای صادرات و احداث خط تولید در کشورهای دیگر برنامه‌ای داشته باشند ما قطعاً آنها را حمایت می‌کنیم.
وی عنوان کرد: برای تمام شهرستان‌های کشور تا پایان امسال یک برنامه تخصصی برای بخش صنعت، معدن و تجارت همان شهرستان‌ها به‌ویژه شهرهای خراسان جنوبی تهیه خواهیم کرد که فرصت‌ها، مشکلات و رویدادهایی که باید محقق شود کاملاً مشخص خواهد شد.
وزیر صنعت، معدن و تجارت خاطرنشان کرد: افق اجرایی این برنامه سه‌ساله است، تمرکز وزارت صمت این است که شهرستان‌ها چه زیرساخت‌ها و یا کمبودهایی دارند و یا چه مشوق‌هایی باید برای ورود سرمایه‌گذاران داشته باشیم.
در واقع باید گفت که تحقق شعارهای دولت سیزدهم در زمینه کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال ارتباط مستقیمی با افزایش صادرات خصوصاً صادرات غیرنفتی دارد که باید در این زمینه منتظر اقدامات عملی دولت باشیم.
انتهای پیام/110
نظرات شما