رؤیاپردازی کودکانه را دروغگویی تعبیر نکنیم

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «قم فردا»  پریسا ارجمندی  با بیان اینکه کودکان در دنیای جالبی از خیال و واقعیت زندگی می‌کنند، اظهار کرد: عدم راست‌گویی کودکان را به‌واسطه تفاوت نوع نگاه آن‌ها به مسائل نباید با دروغ‌گویی بزرگسالان مقایسه کرد؛ زیرا آن‌ها بسیاری از چیزهایی را که می‌گویند، غیرواقعی نمی‌دانند به همین جهت نباید تصور کنیم هر چیز غیرواقعی که کودکان می‌گویند دروغ است.

 وی ادامه داد: عدم راست‌گویی در کودکان طبیعی است و ریشه در فرایند رشد کودک دارد؛ آغاز آن از زمان تکلم کودک و در حدود ۲ سالگی به بعد است، به طور معمول در حدود ۶ سالگی کودکان از میزان عدم راست‌گویی خود کم می‌کنند؛ اما اگر بعدازاین سن همچنان به عدم راست‌گویی ادامه دهند، اینجاست که می‌تواند نگران‌کننده باشد.

این روان‌شناس کودک و نوجوان اظهار کرد: از شش‌سالگی به بعد سیر تکامل مغزی بچه‌ها شکل‌گرفته و کودکان متوجه هستند چیزهایی که می‌گویند با واقعیت یکی نیست. در حقیقت، خیال و واقعیت را به‌راحتی از هم تفکیک می‌کنند.

وی تأکید کرد: معمولاً عدم راست‌گویی کودکان، والدین را به‌شدت عصبانی می‌کند به‌عنوان‌مثال شنیدن پافشاری کودک در اینکه شکلات نخورده است، وقتی که صورت و پیراهنش برخلاف گفته‌اش شکلاتی است، باعث عصبانیت والدین می‌شود؛ حتی بعضی پدر و مادرها دلسرد می‌شوند و به مبانی تربیتی خود شک می‌کنند.

 عوامل عدم راست‌گویی در کودکان

 ارجمندی عدم تشخیص خیال از واقعیت را موردتوجه قرارداد و گفت: عدم تشخیص خیال از واقعیت موجب می‌شود فکر کنیم کودکان عدم راست‌گویی می‌کنند؛ درحالی‌که ممکن است یک کودک سه‌ساله، چیزی را که در خیال خود می‌بیند به‌عنوان یک اتفاق واقعی برای شما تعریف کند، چنین تخیلاتی برای این کودک، عین واقعیت هستند.

 وی با بیان اینکه نداشتن توجه و تمرکز کافی باعث عدم راست‌گویی در کودکان می‌شود، اظهار کرد: بسیاری از کودکان توجه و تمرکز کافی ندارند و یادشان نمی‌ماند که چه‌کار کرده‌اند، بازهٔ توجه کودکان خیلی کمتر از بزرگسالان است.

 ارجمندی ادامه داد: نمی‌توان از یک کودک انتظار داشت یادش مانده باشد که دیروز چه‌کارهایی با جزئیات انجام داده است؛ بنابراین والدین نباید نگران این باشند که فرزندشان در مورد اتفاقات روزهای قبل افتاده حقیقت را نگفته است، زیرا این مسئله بیشتر از حافظه ضعیف کودکان در مقابل بزرگسالان نشئت می‌گیرد.

 این روان‌شناس کودک و نوجوان دلیل دیگر عدم راست‌گویی کودکان را نیاز آن‌ها به جلب‌توجه معرفی کرد و افزود: معمولاً کودکانی که پدر و مادر یا سایر بزرگسالان نزدیک به آن‌ها توجه کافی نمی‌کنند به رفتارهای مخرب رو می‌آورند و عدم راست‌گویی یکی از این رفتارهای مخرب است؛ در چنین مواردی توجه به رفتارهای مثبت کودک، تأثیر زیادی در عدم راست‌گویی کودک دارد.

 ارجمندی الگوپذیری از والدین و اطرافیان را در عدم راست‌گویی کودکان مؤثر دانست و گفت: بسیاری از والدین به این مسئله دقت نمی‌کنند که به طور ناخودآگاه، الگوی کودکان برای عدم راست‌گویی هستند؛ به‌عنوان‌مثال پدر یا مادر هنگام صحبت با تلفن می‌گویند در راه هستیم؛ اما هنوز حرکت نکردند همین مورد ساده به معنای آموزش دروغگویی است.

 وی با اشاره به اینکه تحت‌فشار قرارگرفتن کودک برای بیان جزئیات، او را دروغگو می‌کند، گفت: والدینی که کودک را مورد بازخواست قرار می‌دهند تا برای یک اتفاق همچون شکسته‌شدن یک گلدان توضیح دهد باید به این نکته توجه کنند که در چنین شرایطی یکی از مکانیزم‌های دفاعی کودک برای فرار از فشار و استرس این است که حقیقت را پنهان کند.

 ارجمندی تصریح کرد: برخی والدین سعی دارند با تنبیه و سرزنش مانع از تثبیت رفتارهای ناپسند در کودک شوند؛ اما این رفتارهای تنبیهی علاوه بر اینکه عاملی برای تقویت رفتارهای نامناسب و کاهش اعتمادبه‌نفس کودک است، باعث می‌شود وقتی کار خطایی انجام داده به دلیل ترس از تنبیه یا سرزنش والدین، دروغ بگوید و مسئولیت اشتباهش را قبول نکند.

 این روان‌شناس کودک و نوجوان تأکید کرد: مطالعات نشان داده والدین سخت‌گیر و منضبط که بدون توجه به احساسات و شرایط بچه‌ها، تنبیه‌های سختی برای آن‌ها در نظر می‌گیرند کودکان دروغگو تربیت می‌کنند؛ زیرا کودکان تحت‌تأثیر فشارها و سخت‌گیری‌ها به‌مرور یاد می‌گیرند چطور رفتار کنند و چطور دروغ بگویند که ما پدر و مادرها متوجه دروغ‌گویی آن‌ها نشوند.

 ارجمندی یادآور شد: نشان‌دادن استقلال و کنترل والدین را دیگر علل عدم راست‌گویی در کودکان دانست و اظهار کرد: گاهی کودک به‌خاطر اینکه استقلال خود را نشان دهد و والدین را کنترل کند، دروغ می‌گوید؛ بعضی والدین بسیار حساس هستند و سریع عصبانی می‌شوند درحالی‌که کودک با هوشیاری بعد از چند بار تکرار، متوجه الگوی رفتاری والدین می‌شود و سعی می‌کند با کارهای خود، آن‌ها را کنترل کند، مانند کودکی که برای عصبانی کردن مادرش غذا نمی‌خورد.

 وی با بیان اینکه ترس‌های احتمالی و پنهانی، عامل دیگر عدم راست‌گویی کودکان است، عنوان کرد: گاهی کودک وقایعی را تعریف می‌کند که در واقعیت اتفاق نیفتاده؛ اما ریشه در ترس‌ها و نگرانی‌های ضمیر ناخودآگاه او دارد؛ به‌عنوان‌مثال از اینکه والدین خود را از دست بدهد می‌ترسد، در چنین مواردی نمی‌توان کودک را دروغگو خطاب کرد؛ بلکه باید ریشه اصلی اضــطـــراب و ترس‌های او با کمک یک روان‌شناس متخصص کودک شناسایی و درمان کرد.

 ارجمندی اظهار کرد: خیلی از کودکان دوستان خیالی دارند که با هم‌بازی می‌کنند و وقت می‌گذرانند. در این دوستی‌های خیالی ممکن است آن دوست خیالی کارهایی انجام دهد که بعدها کودک برای پوشش اشتباهات خود از آن استفاده می‌کند. به‌عنوان‌مثال "من و موشی داشتیم بازی می‌کردیم که موشی گلدون رو شکست! مامان، من به موشی گفتم حواسش باشه اما به حرفم گوش نکرد". این دوستان خیالی تا شش سالگی یا کمی بیشتر با بچه‌ها می‌مانند و حضورشان جای نگرانی نیست.

 راهکارهای مقابله با عدم راست‌گویی در کودکان

 وی یادآور شد: والدین باید به این نکته توجه کنند که از واکنش هیجانی در برابر کودکان بپرهیزند چرا که رفتارهایی همچون نصیحت کردن، سرزنش کردن، تنبیه و یا طرد او بدون تصمیم‌گیری واقع‌بینانه نه تنها باعث تکرار رفتار کودک می‌شود بلکه والدین را در نظر کودک فردی بی‌منطق جلوه می‌دهد.

 ارجمندی یادآور شد: برای شناسایی علت دروغگویی کودک کافی است والدین به رفتار خودشان رجوع کنند زمانی که والدین مدام فرزند خود را از خوردن شکلات منع می‌کنند به تبع کودک بدون اجازه شکلات می‌خورد و در این رابطه دروغ هم می‌گوید.

 وی ادامه داد: والدین پر توقع که بسیار بیشتر از سن فرزندشان از او انتظار دارند، بچه‌هایی دارند که بیشتر از بقیه بچه‌ها به عدم راستگویی متوسل می‌شوند چون نمی‌توانند انتظارات والدین را برآورده کنند و مجبور می‌شوند راه فراری برای خود پیدا کنند؛ بنابراین والدین باید انتظارات خود را متناسب با سن و توانایی‌های کودک تعیین کنند.

 این روان شناس کودک و نوجوان تصریح کرد: اگر والدین متوجه شدند فرزندشان در مورد موضوعی به آن‌ها دروغ گفته، نباید این دروغگویی را علنی کنند؛ چرا که فقط حد و مرز بین کودک و والد را خدشه دار می‌کند و سبب بروز لجبازی در کودکان می‌شود، بنابراین باید با رفتار ملایم به کودک این فرصت را بدهند که در موقعیت دیگری حقیقت را به آن‌ها بگوید.

 ارجمندی عنوان کرد: والدین باید همواره سعی کنند در کلامشان به کودک دروغ نگویند؛ به عنوان مثال نباید بگویند بستنی نداریم بلکه صریح باشند و به کودک بگویند قبل از شام اجازه نداری خوراکی بخوری. چرا که با گفتن دروغ به او یاد می‌دهید هر وقت چیزی مطابق میلش نبود، دروغ بگوید.

 وی با تاکید بر اینکه والدین باید کوچک‌ترین رفتارهای مثبت کودک را مورد توجه قرار دهند، اظهار کرد: توجه کافی والدین در برابر کودک این نکته را به همراه دارد که نخواهد به شیوه‌های منفی جلب توجه کند.

 ارجمندی با بیان اینکه والدین باید از برچسب دروغگو زدن به کودک اجتناب کنند و او را با این واژه خطاب نکنند، افزود: برای آشکار کردن عدم راست‌گویی کودک نباید او را امتحان کرد پرسش از مساله‌ای که والدین خود از قبل پاسخ آن را می‌دانند، در واقع کودک را در تنگنا قرار می‌دهد که یا دروغ بگویید و خودش را رها کند و یا حقیقت را بگوید و تنبیه شود.

انتهای پیام/